Formoza Meselesi
Başlık:
Formoza Meselesi
Kaynak:
Son Havadis, "Dünya Politikası"
Tarih:
1953-02-01
Lokasyon:
Rahşan Ecevit Arşivi
Metin:
Dünya Politikası
Formoza meselesi
1 Şubat 1953
Yazan: Bülent ECEVİT
Amerika’nın Formoza hakkında yeni bir karar arifesinde olduğuna dair evvelki gün çıkan ve dünde üzerinde israr edilen bir haber, bilhassa Avrupa’da büyük telâş uyandırmıştır.
Habere göre, Başkan Eisenhower, Pazartesi günü vereceği demeçte, Formoza sahillerinin Pasifikteki 7 nci Amerikan Filosu tarafından ablukasına son verileceğini, böylelikle, Formoza’nın tarafsız kalması için 1950 de Başkan Truman tarafından alınan tedbirin kaldırılmış olacağını açıklayacaktır.
İkinci Dünya Harbi Japonya’nın mağlubiyetile sona ererken, Japon işgali altındaki Formaza adasının teslim alınması işi Çinlilere verilmişti. Formoza’nın statüsü, Japon barış andlaşması imzalandıktan sonra belli olacak, o zamana kadar burası Çinlilerin elinde kalacaktı.
Fakat, Japon Barış andlaşması imzalanmadan önce, beklenmedik hâdiseler oldu. Çin’de iktidarı Komünistler ele geçirdiler, ve Mareşal Çan Kay Sek, Milliyetçi Çin kuvvetlerini Formoza adasında toplamak zorunda kaldı.
25 Haziran 1950 de Kore harbinin çıkması, ve bu harbe, Kuzey Kore’liler safında Çin’li “gönüllü”lerin de katılması üzerine, Formoza’nın güvenliği büsbütün önem kazanmış oldu. Çünkü Komünist Çin, açıktan açığa Batılılara karşı cephe almış bulunuyordu. Bu durumda, Batılılar safında bulunan Milliyetci Çin devleti üzerindeki tehlikenin büsbütün artması beklenirdi.
O düşünceyle Başkan Truman, Pasiftik’teki Amerikan 7 nci Filosuna, Formoza’yı herhangi bir tecavüzden koruma emrini verdiğini belirtti.
Bu emrin manâsını, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyindeki Amerikan Temsilcisi Warren Austin, 25 Ağustosta Konsey üyelerine dağıttığı bir mektupla açıklayarak, Amerika tarafından alınan tedbirin, gerek Formoza’daki gerek kıt'adaki kuvvetleri “nötralize" etmek maksadı ile alınmış bitarafça bir tedbir olduğunu ileri sürmüştür.
O sırada Uzakdoğudaki Birleşmiş Milletler Komutanı bulunan General MacArthur, Fermoza'nın Pasifikteki Amerikan savunma sisteminde önemli bir unsur olduğunu belirten bir mesaj yayınlamıştı. kullanılabileceği şartını koşmuştu.
Bütün bu hareketlerle ve kullanılan lisanla, Amerika, Formoza’yı ablukadan gayenin, Milliyetçi Çin’i tehlikeden korumak olduğu kadar, Formoza’dan kıt’aya bir çıkarma hareketine de meydan vermemek olduğunu belirtmek istiyordu.
Truman İdaresi tarafından Formoza konusunda güdülen bu siyaset, Kore harbini genişletmemek siyasetinin bir safhası idi.
Eisenhower’in Başkanlığındaki yeni Amerikan idaresi ise, Kore harbinin bir an önce sona erdirileceği vaadi ile iş başına gelmiştir. Hattâ, Eisenhower’in bu dramatik vaadi, seçimi Cumhuriyetçilerin kazanmasında oldukça önemli bir rol oynamıştır.
Cumhuriyetçilerin iktidarı devralacağı günlerde beliren emarelerden, Eisenhower idaresinin. bu kararını, kıt’a üzerine Milliyetçi Çin kuvvetlerinin çıkmasını sağlamak, ve böylece Kore’de teksif olunan Komünist Çin gayretlerini başka yönlere çekmek suretile yerine getirmeye çalışacağı manâsı cıkarılmıştı.
Eisenhower’in, Truman tarafından 1950 Haziranında Formoza’yı tarafsızlaştırma hususunda verilmiş olan kararı kaldıracağı yolundaki haber doğru ise, bu, Formoza’yı Komünist Çin’den gelecek bir tecavüze açık bırakmak maksadını taşıyamayacağına göre, ancak, Çan Kay Sek kuvvetlerinin kıt’aya çıkarma yapmakta serbest bırakılması manâsına alınabilir.
29 Ocak tarihli yazımızda, Birleşmiş Milletlerdeki Çin delegesi tarafından, Formozadaki kuvvetlerin kıt’a üzerinde harekete geçmesi ve bu hareketin Birleşmiş Milletlerce de desteklenmesi yolunda bir teklif yapıldığını belirtmiş. fakat, Dulles’in bir gün önceki konusmasının ışığı altında bu teklifin yersiz kaldığı düşüncesini ileri sürmüştük.
Son haberlerin ortaya çıkardığı manzara içindeyse, bu teklif büyük bir mana kazanmaktadır.
Milliyetçi Çin’in kıt’a üzerinde harekâta geçmesine yol açmakla, Amerika’nın Kore siyasetindeki ilk önemli değisiklik kendini göstermiş olacaktır.
Formoza meselesi
1 Şubat 1953
Yazan: Bülent ECEVİT
Amerika’nın Formoza hakkında yeni bir karar arifesinde olduğuna dair evvelki gün çıkan ve dünde üzerinde israr edilen bir haber, bilhassa Avrupa’da büyük telâş uyandırmıştır.
Habere göre, Başkan Eisenhower, Pazartesi günü vereceği demeçte, Formoza sahillerinin Pasifikteki 7 nci Amerikan Filosu tarafından ablukasına son verileceğini, böylelikle, Formoza’nın tarafsız kalması için 1950 de Başkan Truman tarafından alınan tedbirin kaldırılmış olacağını açıklayacaktır.
İkinci Dünya Harbi Japonya’nın mağlubiyetile sona ererken, Japon işgali altındaki Formaza adasının teslim alınması işi Çinlilere verilmişti. Formoza’nın statüsü, Japon barış andlaşması imzalandıktan sonra belli olacak, o zamana kadar burası Çinlilerin elinde kalacaktı.
Fakat, Japon Barış andlaşması imzalanmadan önce, beklenmedik hâdiseler oldu. Çin’de iktidarı Komünistler ele geçirdiler, ve Mareşal Çan Kay Sek, Milliyetçi Çin kuvvetlerini Formoza adasında toplamak zorunda kaldı.
25 Haziran 1950 de Kore harbinin çıkması, ve bu harbe, Kuzey Kore’liler safında Çin’li “gönüllü”lerin de katılması üzerine, Formoza’nın güvenliği büsbütün önem kazanmış oldu. Çünkü Komünist Çin, açıktan açığa Batılılara karşı cephe almış bulunuyordu. Bu durumda, Batılılar safında bulunan Milliyetci Çin devleti üzerindeki tehlikenin büsbütün artması beklenirdi.
O düşünceyle Başkan Truman, Pasiftik’teki Amerikan 7 nci Filosuna, Formoza’yı herhangi bir tecavüzden koruma emrini verdiğini belirtti.
Bu emrin manâsını, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyindeki Amerikan Temsilcisi Warren Austin, 25 Ağustosta Konsey üyelerine dağıttığı bir mektupla açıklayarak, Amerika tarafından alınan tedbirin, gerek Formoza’daki gerek kıt'adaki kuvvetleri “nötralize" etmek maksadı ile alınmış bitarafça bir tedbir olduğunu ileri sürmüştür.
O sırada Uzakdoğudaki Birleşmiş Milletler Komutanı bulunan General MacArthur, Fermoza'nın Pasifikteki Amerikan savunma sisteminde önemli bir unsur olduğunu belirten bir mesaj yayınlamıştı. kullanılabileceği şartını koşmuştu.
Bütün bu hareketlerle ve kullanılan lisanla, Amerika, Formoza’yı ablukadan gayenin, Milliyetçi Çin’i tehlikeden korumak olduğu kadar, Formoza’dan kıt’aya bir çıkarma hareketine de meydan vermemek olduğunu belirtmek istiyordu.
Truman İdaresi tarafından Formoza konusunda güdülen bu siyaset, Kore harbini genişletmemek siyasetinin bir safhası idi.
Eisenhower’in Başkanlığındaki yeni Amerikan idaresi ise, Kore harbinin bir an önce sona erdirileceği vaadi ile iş başına gelmiştir. Hattâ, Eisenhower’in bu dramatik vaadi, seçimi Cumhuriyetçilerin kazanmasında oldukça önemli bir rol oynamıştır.
Cumhuriyetçilerin iktidarı devralacağı günlerde beliren emarelerden, Eisenhower idaresinin. bu kararını, kıt’a üzerine Milliyetçi Çin kuvvetlerinin çıkmasını sağlamak, ve böylece Kore’de teksif olunan Komünist Çin gayretlerini başka yönlere çekmek suretile yerine getirmeye çalışacağı manâsı cıkarılmıştı.
Eisenhower’in, Truman tarafından 1950 Haziranında Formoza’yı tarafsızlaştırma hususunda verilmiş olan kararı kaldıracağı yolundaki haber doğru ise, bu, Formoza’yı Komünist Çin’den gelecek bir tecavüze açık bırakmak maksadını taşıyamayacağına göre, ancak, Çan Kay Sek kuvvetlerinin kıt’aya çıkarma yapmakta serbest bırakılması manâsına alınabilir.
29 Ocak tarihli yazımızda, Birleşmiş Milletlerdeki Çin delegesi tarafından, Formozadaki kuvvetlerin kıt’a üzerinde harekete geçmesi ve bu hareketin Birleşmiş Milletlerce de desteklenmesi yolunda bir teklif yapıldığını belirtmiş. fakat, Dulles’in bir gün önceki konusmasının ışığı altında bu teklifin yersiz kaldığı düşüncesini ileri sürmüştük.
Son haberlerin ortaya çıkardığı manzara içindeyse, bu teklif büyük bir mana kazanmaktadır.
Milliyetçi Çin’in kıt’a üzerinde harekâta geçmesine yol açmakla, Amerika’nın Kore siyasetindeki ilk önemli değisiklik kendini göstermiş olacaktır.
Dosyalar
Koleksiyon
Alıntı
“Formoza Meselesi,” Bülent Ecevit Yazıları 1950-1961, 22 Aralık 2024, https://ecevityazilari.org/items/show/91 ulaşıldı.
