İngiliz Sosyalizmi Dönüm Noktasında

İngiliz Sosyalizmi Dönüm Noktasında 

Ulus, "İngiltere Notları" s. 2 

1956-10-18 

Atatürk Kitaplığı, 152/33 

İNGİLTERE notları

Bülent ECEVÎT

Ingiliz sosyalizmi dönüm noktasında

— 5 —

İngiltere'de sosyalist düşüncenin bugün varmış olduğu dönüm noktası, doğmatizmi ve doktrinciliği reddeden, deney ve olaylardan ders almasını bilen, ve inançlara körükörüne bağlılıktan kaçınan görgücü (empirique) İngiliz davranışının bir sonucudur.

İngitere'de İşçilerin sosyalist hareketi, ilk hızını, 19 uncu yüzyılın aşırı servet farklarına, büyük maddî ilerlemeler yanında bir o kadar büyük sefalet de yaratan kontrolsüz ve adaletsiz bir iktisat düzenine karşı uyanan isyan duygusundan almıştı.

İktidarda olsun, muhalefette olsun, İşçi Partisi, yakın zamana kadar, insanların ezilmesine, sömürülmesine, sefalet çekmesine karşı bir isyan duygusundan doğan bu hızla yürümüştü.

Fakat görgücü İngiliz kafası, bugünün İngilteresinde bu isyan duygusunu besleyecek bir şey kalmadığını, geçen yüzyıldanberi İngiliz sosyalist hareketini devam ettiren ilk hızın artık hükmü geçtiğini, bu hareketi devam ettirebilmek için yeni hız kaynakları bulunması gerektiğini kavramaktadır.

Artık İngiltere'de ne ezilen, ne sömürülen, ne sefalet çeken insan vardır. Sosyalistler bunları ortadan kaldırmağa muvaffak olmuşlardır. Ölmüş bir düşmana karşı kılıç sallamağa devam etmek, İngiliz sosyalistlerini gülünç bir duruma, kendi başarılarını, kendi zaferlerini inkâr eder duruma düşürebilirdi.

Yakın zamana kadar ekserisi kapitalizmle sosyalizmin birbirini nakzettiğine, kapitalizm tamamiyle yıkılmadıkça tam mânasiyle sosyalist bir düzen kurulamıyacağına, zaten kapitalizmin eninde sonunda kendi kendini çökertip meydanı sosyalist bir toplum düzenine bırakacağına inanan İngiliz sosyalistleri, şimdi kapitalizm yıkılmadan da başlıca gayelerini gerçekleştirebildiklerini görmekte, ve olayların yalanladığı bu Marxist inancı reddetmekten çekinmemektedirler.

Madem ki sosyalizmin insanî gayelerini gerçekleştirmeğe kapitalizm engel olamamıştır ve olamıyacaktır, kapitalizmi bütün bütün ortadan kaldırılması gerekli bir düşman olarak görmek de sosyalizmi maksadından uzaklaştırabilir, vasıtalarla gayeleri biribirine karıştırıp çıkmaza düşmesine sebep olabilirdi. Gaye kapitalizmin ortadan kalkması değil, sosyalist bir düzenin kurulması idi ve madem ki kapitalizm devam ederken de sosyalist bir düzen kurulabiliyordu, öyleyse kapitalizmi kökünden söküp atmak İçin gayret sarfetmeğe ve kapitalizmi tamamen ortadan kaldırmış komünist rejimlerin haline düşme tehlikesini göze almağa hiç lüzum yoktu.

Bilâkis sosyalist bir düzen içinde, belirli bir ölçüyü aşmaması şartiyle özel sermayeden ve serbest teşebbüsten, sosyalizmin gayeleri içinde istifade etmek mümkündü.

Kazanç hırsı ve şahsi teşebbüs, bütün kötülüklerine rağmen, tekniğin, bilimin, sanatın, ve genel olarak Batı uygarlığının ilerlemesinde büyük rol oynamıştı. Bunları lüzumlu lüzumsuz her alanda kösteklemek, insanlığın ilerleme hızını kısabilir, memlekette refahın artışını durdurabilirdi. Sosyalizm için gaye, aşırı servet farkları, bu servet farkları yüzünden bir kısım insanların ezilmesini, köle durumuna düşmesini, kendilerine ve çocuklarına istedikleri gibi bir hayat kurma fırsatından yoksun kalmasını önlemekti. Mademki kazanç hırsının ve şahsi teşebbüsün bu gibi mahzurlarını, sosyal güvenlik tedbirleriyle, piyasa kontrolüyle, vergilerle ve genel olarak plânlı bir ekonomiyle gidermek mümkündü, öyleyse iktisadi hayatın bütün kesimlerini birden devletleştirip de insanları kapitalistlerin esareti yerine devletin esareti altına sokabilecek bir yola sapmakta mâna yoktu.

İngiliz sosyalisti için hürriyet ve ferdiyetçilik, en az eşitlik kadar değerliydi. O bakımdan yalnız eşitlik gayesi değil, hürriyeti ve yapıcı ferdiyetçiliği koruma ihtiyacı da göz önünde tutulmalı, iktisadi hayatın devletleştirilmesinde ölçü ona göre tâyin edilmeliydi.

Bugün İngiltere'de doğmatik ve doktrinci sosyalizmin yerini uzlaştırıcı ve görgücü (empirique) bir sosyalizme bırakmasına yol açan bu düşünce tarzı, Türkiye'de de Cumhuriyet Halk Partisinin, iktidardan düştüğündenberi üzerinde pek durulmaz olan devletçilik anlayışına yeni bir değer ve hayatiyet kazandırıyor olsa gerektir.