Geçici Anayasa
Title:
Geçici Anayasa
Source:
Ulus, "Günaydın" No 13214, ss. 1, 4
Date:
1960-06-15
Location:
Rahşan Ecevit Arşivi
Text:
GÜNAYDIN
BÜLENT ECEVİT
Geçici Anayasa
Demokrat Parti, iktidara seçimle geldiği halde, meşruluğun müeyyidesi ve teminatı olan Anayasaya tahammül edemedi. Onu zedeleye zedeleye işlemez duruma getirdi. Sonunda, «Tahkikat Encümeni» adını verdiği bir «engizisyon» a sınırsız yetkiler tanıyan bir sözde kanunla, Anayasayı ve bütün hukuk düzenini fiilen ortadan kaldırdı.
Bugünkü idare ise ihtilâlle iş başına gelmiştir. Orduya hâkim bulunan bir ihtilâl idaresi, kendi varlığı için, kuvvetten başka bir müeyyide ve teminat tanımayabilirdi. Yetkilerini, hiç değilse bir süre, sınırsız sayabilirdi. Ama, iş başına geldiğinin ikinci haftasında, ihtilâl idaresi, kendi yetkilerini bir geçici Anayasa ile sınırlamağa karar verdi.
Yalnız bu hareket bile, ihtilâlle iş başına gelmiş Millî Birlik idaresini, seçimle iş başına gelmiş Demokrat Parti idaresinin, hele son zamanlardaki durumundan, çok daha meşrû saymağa yeter.
Bu hareket, aynı zamanda, 27 Mayıs ihtilâlinin, her adımını hukukî sınırlar içine alan ve bir yıl içinde parlâmentosunu kuran Kurtuluş Savaşı kadar meşruiyetçi olduğunu gösterir. Her iki ihtilâlde de, hukuk devleti kavramı, başlangıçlarından itibaren, hâkim unsur olmuştur.
Geçici Anayasa.
a — Meclis feshedilmek ve yerine Millî Birlik Komitesi kurulmakla ortaya çıkan yeni duruma eski Anayasanın uygulanabilmesi için gerekli bazı değişiklikler;
b — En yetkili hukukçularımızın ve hür dünya halkoyunun meşruluğunu doğruladığı bir ihtilal sonucunda devrilen eski iktidar sorumlularını âdil bir şekilde ve süratle yargılayabilmek için gerekli hükümler;
c — İktidar nüfuzunun kötüye kullanılmasını, iktidar nüfuzuna dayanılarak gayrımeşrû yollardan servet sağlanmasını önleyici kayıtlar; ve,
d — Yetkili hukukçular tarafından hazırlanmakta olan yeni Anayasa ve seçim kanunu yürürlüğe girer girmez yapılacak seçimlerle iktidarın devredilmesini sağlayıcı bir madde; dışında, yürürlükten kaldırdığı 1924 Anayasasının esaslarına bağlı kalmaktadır.
Geçici Anayasa, 1924 Anayasasının çerçevesinde içinde,
a — Devletin Cumhuriyetçi ve devrimci karakterini;
b — Yargı hakkının ayrılığı ve bağımsızlığı kuralını;
c — Türklerin bütün kamu haklarını (eski iktidar sorumluları ile yakınları tarafından gayrımeşrû olarak edinilmiş servetin geri alınabilmesini kolaylaştırmak için, yalnız bu hususa münhasır kalmak üzere, müsadere yasağının kaldırılması hariç); olduğu gibi muhafaza etmektedir.
Böylece, tarafsız ve yetkili bir bilim kurulunun yeni Anayasa için yapmakta olduğu hazırlıkları, çalışmaları etki altına, mânevî baskı altına alma ihtimalinden dikkatle kaçınılmış olmaktır.
Geçici Anayasanın bir başka sevindirici yönü de, bütün Cumhuriyet devrimlerinde olduğu gibi, dil devriminde de öncülükten hiç bir vakit geri kalmamış Türk Ordusuna yaraşan arı bir dille, duru bir öz Türkçe ile yazılmış bulunmasıdır.
Kısacası, geçici Anayasa, Millî Birlik idaresinin meşruiyetçi karakterini olduğu kadar, devrimci karakterini de belirtmektedir.
BÜLENT ECEVİT
Geçici Anayasa
Demokrat Parti, iktidara seçimle geldiği halde, meşruluğun müeyyidesi ve teminatı olan Anayasaya tahammül edemedi. Onu zedeleye zedeleye işlemez duruma getirdi. Sonunda, «Tahkikat Encümeni» adını verdiği bir «engizisyon» a sınırsız yetkiler tanıyan bir sözde kanunla, Anayasayı ve bütün hukuk düzenini fiilen ortadan kaldırdı.
Bugünkü idare ise ihtilâlle iş başına gelmiştir. Orduya hâkim bulunan bir ihtilâl idaresi, kendi varlığı için, kuvvetten başka bir müeyyide ve teminat tanımayabilirdi. Yetkilerini, hiç değilse bir süre, sınırsız sayabilirdi. Ama, iş başına geldiğinin ikinci haftasında, ihtilâl idaresi, kendi yetkilerini bir geçici Anayasa ile sınırlamağa karar verdi.
Yalnız bu hareket bile, ihtilâlle iş başına gelmiş Millî Birlik idaresini, seçimle iş başına gelmiş Demokrat Parti idaresinin, hele son zamanlardaki durumundan, çok daha meşrû saymağa yeter.
Bu hareket, aynı zamanda, 27 Mayıs ihtilâlinin, her adımını hukukî sınırlar içine alan ve bir yıl içinde parlâmentosunu kuran Kurtuluş Savaşı kadar meşruiyetçi olduğunu gösterir. Her iki ihtilâlde de, hukuk devleti kavramı, başlangıçlarından itibaren, hâkim unsur olmuştur.
Geçici Anayasa.
a — Meclis feshedilmek ve yerine Millî Birlik Komitesi kurulmakla ortaya çıkan yeni duruma eski Anayasanın uygulanabilmesi için gerekli bazı değişiklikler;
b — En yetkili hukukçularımızın ve hür dünya halkoyunun meşruluğunu doğruladığı bir ihtilal sonucunda devrilen eski iktidar sorumlularını âdil bir şekilde ve süratle yargılayabilmek için gerekli hükümler;
c — İktidar nüfuzunun kötüye kullanılmasını, iktidar nüfuzuna dayanılarak gayrımeşrû yollardan servet sağlanmasını önleyici kayıtlar; ve,
d — Yetkili hukukçular tarafından hazırlanmakta olan yeni Anayasa ve seçim kanunu yürürlüğe girer girmez yapılacak seçimlerle iktidarın devredilmesini sağlayıcı bir madde; dışında, yürürlükten kaldırdığı 1924 Anayasasının esaslarına bağlı kalmaktadır.
Geçici Anayasa, 1924 Anayasasının çerçevesinde içinde,
a — Devletin Cumhuriyetçi ve devrimci karakterini;
b — Yargı hakkının ayrılığı ve bağımsızlığı kuralını;
c — Türklerin bütün kamu haklarını (eski iktidar sorumluları ile yakınları tarafından gayrımeşrû olarak edinilmiş servetin geri alınabilmesini kolaylaştırmak için, yalnız bu hususa münhasır kalmak üzere, müsadere yasağının kaldırılması hariç); olduğu gibi muhafaza etmektedir.
Böylece, tarafsız ve yetkili bir bilim kurulunun yeni Anayasa için yapmakta olduğu hazırlıkları, çalışmaları etki altına, mânevî baskı altına alma ihtimalinden dikkatle kaçınılmış olmaktır.
Geçici Anayasanın bir başka sevindirici yönü de, bütün Cumhuriyet devrimlerinde olduğu gibi, dil devriminde de öncülükten hiç bir vakit geri kalmamış Türk Ordusuna yaraşan arı bir dille, duru bir öz Türkçe ile yazılmış bulunmasıdır.
Kısacası, geçici Anayasa, Millî Birlik idaresinin meşruiyetçi karakterini olduğu kadar, devrimci karakterini de belirtmektedir.
Files
Collection
Citation
“Geçici Anayasa,” Bülent Ecevit Yazıları 1950-1961, accessed April 16, 2024, https://ecevityazilari.org/items/show/1418.
