İki Resmî Dili Olan Kanada'nın İdaresi (No. 17)

İki Resmî Dili Olan Kanada'nın İdaresi (No. 17) 

Ulus, "Kanada", ss. 4, 7 

1955-09-13 

Atatürk Kitaplığı, 152/29 

KANADA

Yazan: Bülent ECEVİT

FOTOĞRAF ALTI: Kanada'nın başkenti Ottowa'da, Parlâmento binası, ve Bakanlıklardan bir kısmı.

İki resmî dili olan Kanada'nın idaresi

Nüfusun yüzde 20 si Fransız aksanlı İngilizce ile Amerikan aksanlı Fransızca konuşuyor. Bir Amerikalı Kanada'ya bir İngilizden daha kolaylıkla girebiliyor

Tefrika No. 17

Kanada'nın, 1774 tenberi iki resmî dili var: İngilizce ve fransızca ...Kanada halkının yüzde 66 sı ingilizce, yüzde 20 si fransızca, yüzde 12 si de hem ingilizce hem fransızca konuşuyor. Yer yer Kızılderililere Eskimoların da ayrı ayrı dilleri var.

Kanadalıların fransızcasını Fransızlar anlamakta güçlük çekiyor ama, fransızca konuşan Kanadalılar da Fransızların dilini küçümsüyor,

— Asıl fransızca bizimkidir, biz Rabelais devrinin fransızcasını konuşuruz, diyorlar.

Gerçi bu «Rabelais devri» fransızcası yabancıların kulağına biraz garip geliyor ama asıl garibi, şu hem ingilizce hem fransızca konuşan yüzde 12 nin kullandığı dil... İki dil arasında şaşırıp kalmış olan bu Kanadalılar «Rabelais fransızcası» aksaniyle ingilizce, Amerikan aksaniyle de «Rabelais fransızcası» konuşuyorlar.

Bizi Ottawa'daki Parlâmento binasında karşılıyan Avam Kamarası Başkanı Rene Beaudoin de işte bu yüzde 12 lerdendi. Kanada Parlâmentosunda hem ingilizce hem fransızca geçtiği, Parlâmento zabıtları iki dilde de yayınladığı için, Avam Kamarası Başkanının hem ingilizce hem fransızca konuşur Kanadalılar arasından seçilmiş olması bir zaruretti.

M. Beaudoin bizi, görünüşüyle Westminster'deki İngiliz Parlâmentosunu, rahatlığı, ferahlığı ile de Vaşington'daki Amerikan Parlâmentosunu andıran Parlâmento binasının kapısında karşıladı. İri yarı, güler yüzlü, ince bıyıklı ve ışıl ışıl gözlü M. Beaudoin, vazife başında giydiği eski zaman kıyafetiyle ve Rabalais devrinin Fransız aksanlı ingilizcesiyle, Onsekizinci Yüzyıl saraylarından gelmiş bir Avrupalı aristokratı andırıyordu. Duruşuyle, jestleriyle, konuşurken seçtiği kelimeleriyle, yirminci yüzyılın çok gerilerde bıraktığı bir kibarlık, bir asalet akıyordu üstünden.

Parlâmento binasında, gene yüzde 12 lere dahil Kanada Başbakanı Louis St. Laurent'le de tanıştık. Yalnız M. St Laurent ingilizce konuşurken yüzde 66 ya, fransızca konuşurken de yüzde 20 ye dahil olduğu intıbaını veriyordu. İki dile de, asıl dilinin hangisi olduğu anlaşılamıyacak kadar hâkimdi.

M. Beaudoin'in Onsekizinci yüzyıllı bir saray adamı asaletine karşılık, M. St. Laurent'de de ondokuzuncu yüzyıl sonlarının diplomat devlet adamlarına has bir vekar ve zerafet vardı.

Kanada devletinin hiyerarşisinde, yirminci yüzyılın ikinci yarısına has devlet adamı tipi, daha önce tanışmış olduğumuz hareketli, sevimli ve rahat tavırlı Dışişleri Bakanı Lester B. Pearson'un şahsında başlıyordu. du.

Kanada'da hükümet sistemi aslında İngiltere'nin hükümet sistemine benziyor. İngiltereden başlıca farkı federal bir devlet olması. İngiltere Kraliçesini, Kanada Başbakanının tavsiyesi üzerine Kraliçe tarafından tâyin edilen bir Genel Vali temsil ediyor. 1952 ye kadar Genel Valiler İngiliz olurdu. İlk defa o yıl, bir Kanadalı bu mevkie getirilmiştir. 1952 denberi Genel Valilik'te Kanadalı olan Vincent Massey bulunuyor. Böylece, Kanada'nın İngiliz tahtı ile ilişiği artık sadece bir duygu bağından ibaret kalmış olmaktadır. Kanada resmen, Büyük Britanya'nın başında bulunduğu Milletler Topluluğuna dahil bir dominyon olmakla beraber, artık, dış münasebetlerinde «dominyon» sözü bile ender kullanılıyor. Nazariyatta Kanada hâlâ İngiliz tahtına bağlı olmakla beraber, gerçekte Birleşik Amerika ile daha çok kaynaşmış. Bugün Amerikalılarla Kanadalılar biribirlerinin sınırlarından hiçbir kontrole tâbi olmaksızın geçebildikleri halde, bir İngilizin Kanada'ya gidebilmesi için döviz permisi alması gerekiyor.

Kanada'nn, merkezi Ottawa'da bulunan Federal Hükümetten başka, 10 eyaletinde birer eyalet hükümeti var. Buralarda da Parlâmento ve Kabine Ottawa'daki gibi kuruluyor ve bir vali, Genel Valiye Vekâleten İngiltere Kraliçesini temsil ediyor.