Dünya ve Amerika

Dünya ve Amerika 

Ulus, "Günaydın" ss. 1, 2 

1961-01-21 

Rahşan Ecevit Arşivi, "Günaydın Yazı Dizisi 1960-61" 

GÜNAYDIN

BÜLENT ECEVİT

DÜNYA VE AMERİKA

Birleşik Amerika'daki Başkan seçiminin bütün dünyayı ilgiIendiren bir teknik yönü, seçimden önceki ve sonraki aylar boyunca uzun bir süre, dünya kaderini geniş ölçüde etkileyen bu ülke idaresinin âdeta kısmî felce uğramasıdır. Yüksek idare makamlarından pek çoğunun siyasal mevkiler sayılması, bu mevkilerde bulunanların, değişik partilerden Başkanlar geldikçe değiştirilmeleri geleneğinin yerleşmiş olması, aylar süren seçim kampanyası boyunca, Amerika'nın bazı alanlarda karar verme ve yürütme gücünü kısmaktadır. Bunun sonucu olarak dünya, bazı meselelerde, âdeta hipnotize edilmiş gibi, eli kolu bağlı, Amerikan Başkanlık seçiminin sonuçlanmasını, ve bundan sonra da aylar geçip yeni Başkanın işe fiilen başlamasını beklemektedir.

Gerçi bu bekleyiş ve durgunluk, insanlığa bir dinlenme ve sakinleşme fırsatı veriyor diye avunulabilir. Ama bu eli kolu bağlı bekleyişten, Birleşik Amerika'nın buna sebep olan hareketsizliğinden, kötü sürprizler, oldubittiler yapmak için faydalananlar da çıkabilir.

Bu duruma bir çare bulmak, Birleşik Amerika'daki idare cihazını, hiç değilse bu idare cihazının dış dünyayı doğrudan doğruya etkileyen bölümlerini, Başkanlık seçiminin paralize edici etkisinden kurtarmak, hür insanlığa karşı sorumluluk taşıyan bir Devlet için bir borçtur. Amerikalı politikacıların ve politika kuramcılarının herhalde bu mesele üzerine eğilmeleri zamanı gelmiştir.

*

Başkanlığı dün resmen devralan Kennedy, Eisenhower'in son yıllardaki durumundan daha rahat olarak işe başlamaktadır. Eisenhower zamanında yasama ve yürütme organları değişik partilerde idi. Şimdi ise, hem Başkan ve Hükümet Demokrattır hem de yasama organlarına Demokratlar hâkimdir. Böylece, genç ve enerjik Başkanın, gerek iktisadî alanda ve sosyal konularda, gerek Birleşik Amerika'nın milletlerarası davranışında radikal değişiklikler yapması kolaylaşmış olmaktadır.

O arada, Kennedy idaresinden, dünyadaki yeni akımlara, genç devlet ve ulusların karşılaştıkları meselelere, daha anlayışlı bir ilgi beklenebilir. Soğuk harbde tarafsız kalmak isteyen bazı ülkelere karşı, yeni Dışişleri Bakanı Dean Rusk'in yumuşak bir dil kullanması bu yönde bir işarettir. Herhalde Kennedy idaresi, bütün insanlığın hürriyeti ve demokrasinin bütün dünyada zaferi ilkelerini, Birleşik Amerika'nın ivedi güvenlik meseleleri yanında geri plâna itilmiş bırakmamalı; hürriyet ve demokrasiyi özleyen, iktisadî kalkınmalarını demokrasi içinde yürütmek isteyen uluslar bu ülkülerini gerçekleştirebildikleri ölçüde, Amerika'nın güvenliğinin kendiliğinden sağlamlaşmış olacağı inancına dayanan bir milletlerarası davranış felsefesi benimsemelidir. Amerikan yardımını, yer yer, zorba idarelerin tutunmasına, halkı baskı altında yaşatmasına imkân veren, böylece demokrasinin dünyadaki zaferini güçleştiren bir unsur olmaktan kurtaracak formüller bulunmalıdır!

*

Birleşik Amerika'nın bugün, hele yeni uyanan ve dünya dengesi üzerinde etkisi gittikçe artan Afrika ulusları gözündeki itibarı, geniş ölçüde, ak-kara ayrılığı dâvasını çözmesine bağlıdır. Amerika'nın, dünya karşısındaki sorumluluğu arttıkça, bu dâvası da, bir iç mesele olmaktan çıkmaktadır.

Genç Başkan Kennedy'nin, kendi partisindeki Güneyli unsurlardan gelecek direnişi cesaretle bir yana iterek bu dâva üzerine de gereği gibi eğileceği, Eisenhower idaresi tarafından ak-kara ayrılığını azaltma yolunda atılan adımları, süratle daha ileri götüreceği de umulur. Kendi partisinden gelen mukavemete rağmen, Kennedy'nin, sorumlu bir mevkie bir zenciyi getirmekte ısrar edişi, bu umudu desteklemektedir.

*

Bloklar arasında rekabet, bugün, geniş ölçüde bir bilgi ve teknik yarışması haline gelmiştir. Buna elbette sevinmek gerekir. Fakat bilgi ve teknik yarışında geri kalmamak için, Birleşik Amerika'nın, bu alanlarda hızını epeyi arttırması gerekmektedir. Böyle bir hız ayarlamasının zamanı gelmiş de geçmektedir. O bakımdan, Kennedy'nin, politikada aydın Amerikalıyı temsil eden bir Başkan olarak, Birleşik Amerika'nın kültür ve eğitim hayatına büyük hız katması, hamle gücü kazandırması beklenir. Eğitimin Federal Devlet bütçesinden daha büyük ölçüde desteklenmesi kararı ile olsun, bir çok kilit noktalara kültürlü ve aydın davranışlı kimseler getirmesi ile ve Başkanlığı devralış törenine Amerika'nın bazı büyük bilgin, yazar ve sanatçılarını çağırmak gibi, mânevi değeri olan sembolik jestlerle olsun, Kennedy, bu konuda kendisine bağlanan umutları da, daha iş başına gelmeden kuvvetlendirmiştir.

*

Dünya ölçüsünde sorumluluk yüklenmiş bir devletin pek az meselesi, yalnız kendisini ilgilendiren meseleler sayılabilir. Onun için, dünya şimdi, yeni Birleşik Amerika Başkanı Kennedy'nin, yukarıda bir kaçına kısaca dokunduğumuz türlü alanlarda ve konularda ne yapacağını, nasıl davranacağım merakla beklemektedir.

Soğuk harbi devam ettiren rekabetin çok yönlülüğü, sadece askerî gücün bu rekabette taraflardan herhangi birine güvenlik ve üstünlük sağlamağa yetmiyeceği, son yıllarda belirli hale gelmiştir. Başkan Kennedy'nin ve sorumlu mevkilere getirdiği bir çok devlet adamlarının görüş ufukları, bu çok yönlü rekabet içinde Amerika'nın dünya barışına ve demokrasi ülküsüne gereği gibi hizmet edebilmesini mümkün kılacak kadar geniş görünmektedir.