Churchill-Eisenhower Görüşmeleri

Churchill-Eisenhower Görüşmeleri 

Son Havadis, "Dünya Politikası" 

1953-01-14 

Rahşan Ecevit Arşivi 

14-1-1953

Dünya Politikası

Churchill - Eisenhower görüşmeleri

Bülent ECEVİT

Churchill’in, Amerika’yı ziyareti sırasında Eisenhower ve Truman’la yaptığı görüşmelere dair hemen hiç bir resmî açıklama yapılmamıştır. Böyle bir açıklama beklenemezdi de.. Çünkü, General Eisenhower Başkanlığa seçilmiş olmakla beraber henüz görevine başlamamıştır. Ocak ayının 20 sine kadar Truman Başkan kalacaktır. O tarihten önce Eisenhower’in yabancı devlet adamlarıyla yapacağı görüşmeler resmî bir mahiyet taşıyamaz.

Hattâ Amerika’da bazı Cumhuriyetçi çevreler, Eisenhower’in İngiliz Başbakanı ile gayri resmi olarak görüşmesini bile hoş karşılamamışlardır.

Maamafih, buna asıl sebep, görüşmeyi formalitelere uygun bulmadıklarından değil, Churcill’in Eisenhower’e. sivasî ve iktisadî konularda İngiliz görüşünü kabul ettirmesinden kaygılandıkları içindir.

Görüşmeler gizli yapılmış olmakla beraber, son günlerin çeşitlı demeç, tebliğ ve yorumları ile, iki devlet adamının ele aldığı konular hakkındaki tahminler biribirine bağlandığı zaman, bazı ip uçları elde edilebilmektedir.

Anlaşıldığına göre, Churchill - Eisenhower görüşmeleri, ekonomik ve siyasî olmak üzere iki safhaya ayrılmıştır.

Görüşmelerin ekonomik safhasında, iki devlet adamı, Avrupa’daki dolar sıkıntısı üstünde durmuşlardır. Bu sıkıntının azaltılabilmesi için, İngiltere, ve o arada diğer Avrupa memleketleri, Amerika’ya daha çok mal ihrac edebilmelidir. Bu da, Amerika’nın gümrük tarifelerini indirmesi, ithalât engellerini azaltması mümkün olabilir. Eisenhower’in, bu İngiliz görüşünü ne dereceye kadar kabûl ettiği hakkında henüz bir şey bilinemiyor.

*

Görüşmelerin siyasî safhasında ise, Uzak Doğu meselesinin ele alındığı anlaşılıyor.

Cumhuriyetcçilerin, Uzak Doğudaki kararsız durumu Amerika lehıne kesin olarak bir sonuca bağlamak için harekete geçmek isteyecekleri beklenmektedir.

Böyle bir dış siyaset tatbik edilirken, başta Kore harbi ele alınacaktır. Bu harbin bir an önce sona erdirilmesi, bunun için gerekirse atom bombası bile kullanılması yolunda cereyanlar gitgide kuvvetlenmektedir.

Fakat, Kore cephesinde Komünistleri, bitip tükenme bilmez bir insan kaynağı bulunan Çin desteklemektedir. Kore cephesinde atom bombası kullanılmakla, bu kaynağın akışı durdurulmuş olmayacaktır.

Onun için, doğrudan doğruya kaynağı hedef tutan bir harekete girişmek gerekecektir. Yani, Formoza’daki milliyetçi Çin kuvvetleri, Amerikalılar tarafından desteklenerek kıt’aya gönderilecektir.

İngiliz görüşünce bu, Uzak Doğuda yeni bir dünya harbinin başlaması; bu harbe katılmak zorunda kalacak Batılıların Avrupa’da, Komünist tehlikesine karşı zayıf düşmeleri demek olacaktır.

İngilizlere göre, şimdilik Uzak Doğuda kararsız bir durumun muhafazası daha ehvendır. Bunun için de, Batılıların, yalnız Kore ve Hindiçini’de, Asya stratejisinin bu iki anahtar noktasında, tutunmaları yetecektir.

Bu düşünceyle, İngilizler, yeni Amerikan İktidarının dış siyasetini yürütecek kimseleri, Uzak Doğuda büyük hareketlere girişmekten vaz geçirmeye, onun yerine, Hindi Çinî’ye yaptıkları yardımı arttırmaları için ikna etmeye çalışmaktadırlar.

Hındiçini’ye Amerikan yardımının artırılması, Fransa’nın Avrupa’da kuvvetlenmesine de yarayacak, böylece, Avrupa ordusunun kurulması önündeki engeller azalmış olacaktır.

Yeni Amerikan siyasetini bu yola yöneltmek için, Churchill, dünya tehlikesinin ağırlık merkezinin Asya’da değil, Avrupa’da olduğunu israrla öne sürmektedir. Muhalefet Lideri Clement Attlee de, Asya Sosyalistleri Konferansı münasebetile gittiği Rangoon’da evvelki gün verdiği bir demeçte ayni sözleri söyleyerek İngiliz Başbakanını desteklemiştir.

*

Fakat, Amerika’ya giderken, “tehlikenin ağırlık merkezi Avrupa’dadır,” diyen Churchill, geçen ay NATO Konseyi toplanırken de Avrupa’da tehlikenin azaldığını söylemiş, ve, NATO ya ayrılacak kuvvet mikdarının indirilmesine yol açmıştı.

Bu, belki bir tenakuz gibi görünür. Maamafih, Churchill - Eisenhower görüşmelerinin ekonomik ve siyasî safhaları, belki de, Churchill’in düşer göründüğü bu tenakuzla biribirine bağlanmaktadır.

Churhchill’in Avrupa’da tehlikeyi azalmış göstermesi ekonomik kaygılardan ileri geliyor, fazla silâhlanmanın Batı Avrupa memleketlerini ekonomik bakımdan sarsacağı düşüncesini aksettiriyordu.

Uzak Doğuda harbin genişletilmesi ise, Avrupa’nın ekonomik durumunu büsbütün güçleştirmiş olacaktır.

Avrupa’nın iktisadî ve askerî ihtiyaçları arasındaki bu bağlantıya Amerika’da ne kadar önem verildiği, yeni İdarenin Uzak Doğu siyasetindeki gelişmelerden anlaşılacaktır.