İngiliz İşçi Partisi'nin Son Kongresi I

İngiliz İşçi Partisi'nin Son Kongresi I 

Ulus, s. 3 

1950-10-24 

Atatürk Kitaplığı, 152/15 

Dışarda:
İngiliz İşçi Partisinin son kongresi

Bülent Ecevit

-I-

İngiliz İşçi Partisinin 49 uncu Kongresi 2 Ekim günü Maıgate'de toplanarak 6 ekim günü sona ermiştir. Bu tarih, ıktidar Partisinin kuruluşunun 50 nci yıldönümüne rastladığı için, ayrı bir hususiyet teşkil etmiştir.

Kongre aydınlık bir hava içinde toplanmış ve bu aydınlık havanın tesiri toplantıların sonuna kadar kendini göstermiştir. Harbi takip eden, türlü güçlüklerle dolu beş yıllık bir iktidar devresinden sonra İşçi Hükûmeti, İngiltere'nin şimdiye kadar görmediği nisbette büyük bir inkılâp hareketine girişmiş olmasına rağmen ilk imtihanı kazanmış, 1950 şubatında yapılan seçimlerle tekrar iktidara gelmiş bulunuyordu. Bu, kapitalist bünyeli bir memlekette Hükümetin sosyalizmi ne kadar başarı ile tatbik ettiğine bir delildi. Bundan maada, İngiltere Maliyesinin yıllardır en büyük başagrısını teşkil eden dolar açığı, devaluasyondan layıkı ıle faydalanılmak ve dolar bölgesıle olan ihracat - ithalât münasebetlerini iyi ayarlıyabilmek sayesinde kapatılmış, hatta Ingiltere'nın elinde dolar mevcudu çogalmaya başlamıştı.

üçüncüsü de, partililerin büyük ehemmiyet atfettikleri demir ve çelik sanayii, parlamentodaki ekseriyetin azlıgına rağmen millîleştırılmiştı. Diğer taraftan parti üyelerinin sayısı rekor teşkil edecek bir dereceye varmış, ve bir Liberal Gazetesinin tertiplediği anket, İşçi Partisi taraftarları sayısının son seçimlerden beri düşmediğini göstermişti.

Filvaki ortada Kongre havasını karartacağı zannolunan bulutlar da yok değildi. Bunların başında silâhlanmanın hızlandırılması ve askeri kuvvetlerin arttırılması bahsi ve Sağlık Bakanı Mr. Bevan ile Başbakan Mr. Atlee ve Mr. Morrison arasında yerin heyeti umumiyesi silâhlanma yolundaki söylentiler geliyordu. Maamafih, Kongredeki delegelerinheyeti umumiyesi silâhlanma ve askerî kuvvetleri arttırma konusunda ümitlerin fevkinde bir anlayışg östermiş, Hükûmeti heyecanla desteklemiştir. Hükümet içindeki görüş ayrılıgının da fazla büyültülmüş olduğu meydana çıkmış, ve hatipler bu ayrılığa ancak şaka kılıklı dokunup geçmişlerdir. Mr. Bevan'ın müfrit ve aceleci temayülleri yüzünden kabinenin diğer nüfuzlu üyeleri ile kendi arasında sık sık, görüş ayrılıkları çıktığı bizzat Hükümetçe de inkâr edilmiyen bir vakıa olmakla beraber, bu ayrılıklar, demokratik bir hükümetin kaldırabileceği hududu hiç bir zaman aşmamıştır. Bu görüş ayrılıkları prensip hususunda anlaşmazlık şeklini almamakta, sadece metod ve sür'at bakımından kendini hissettirmektedir. Meselâ geçen yıl Mr. Bevan, devalüasyon yapılır yapılmaz, seçimlerin yenilenmesi için Hükümeti tazyika başlamıştı; bu yıl da ayni fikri şimdiden ileri sürdüğü, ve her zaman olduğu gibi Sosyalizmin gelişme süratini az bulduğu anlaşılmakta, eski başyazarları arasında bulunan "Tribune" dergisine bu görüşlerini savundurmaktadır. Gerçek bir halk çocuğu olan Bevan, gerek şahsiyeti gerek bazan Churchill'i bile sönük bırakan hitabeti ile işçi sınıfı arasında kendisi için büyük sempati yaratmışsa da, bu sempatinin Başbakan Atlle'ye beslenen derin inancı, saygıyı ve sevgiyi sarsamadığı her vesilede görülmektedir. Onun için Mr. Bevan'ın kabineye yolunu şaşırtması tehlikesi varit değildir; bilâkis, heyecanlı idealizmi ile Kabineye dinamizm kattığı söylenebilir.

*

Gerek İşçi Partisi Malî İcra Komitesinin Kongrede görüşülmek için hazırladığı programdan anlaşıldığı, gerek Komite ve Kabine üyelerinin toplantılar sırasında belirttikleri üzere 49 ncu Kongre teferrüatla ilgilenmekten mümkün mertebe uzak kalmış, daha ziyade Parti ve Hükümetçe takîb edilecek siyasetin ana hatları ve İngiliz Sosyalizminin bundan böyle teveccüh edeceği istikamet üzerinde durmuştur;bilhassa bu ikinci husus bakımından Kongre, İngiliz İşçi Partisinin faaliyet hayatında yeni bir merhale teşkil edecek mahiyette sayılabilir.

Kongre görüşmeleri şu konulara ayrılarak gözden geçirilebilir: Hayat pahalılığı meselesi; millîleştirmenin tatbikatı; dış siyaset ve millî savunma; İngiliz Sosyalizmi ve Dünya.

*

Hayat pahalılığı meselesi

Kongrenin en ziyade hassasiyetle üstünde durduğu bahislerden biri hayat pahalılığı ve geçim meselesi olmuştur. Kore hadisesini müteakip Batılı devletlerin, bu arada bizzat Ingilterenin, savunma masraflarını arttırarak silâhlanmayı hızlandırma kararını vermesi üzerine hayat pahalılığında yükselme emareleri baş göstermiştir. Sosyalist prensiplerinin tabiî bir icabı olarak İngiliz Hükûmetince tam istihdam prensibine kesin riayet gösterilmesi ise, hayat pahalılığındaki artış temayülünün bu memlekette bilhassa müsait zemin bulmasını intac edecek bir âmil addolunmaktadır. İşçi Hükûmeti iktidara geçtiğinden beri İşçi ücretleri imkân nisbetinde artmış olduğu cihetle, hayat pahalılığının geçim seviyesine tesirini hafifletmek için ücretleri daha fazla yükseltmek müşküldür. Bu itibarla Kongre meseleyi, hayat pahalılığına göre ücretleri artırmak değil, hayat pahalılığının ücretlerdeki alım kabiliyetine tesir etmesini önlemek seklinde almış, bunun için de fiyatların daha sıkı bir murakabeye tâbi tutulması ve kâr hadlerinin daha fazla kısılması gerektiğini belirtmiştir. Bu iki tedbire başvurmak, tabiatiyle iktisadî sahada Sosyalizmin daha kuvvetle tatbikini tazammun edecektir. Netekim bu münasebetle söz alan bazı delegeler, vergilerin yüksekliğine rağmen servetin dağılşında elân nisbetsizlik bulunduğunu ifade etmişlerdir. Times Gazetesinin 7 Ağustos tarihli baş yazısında işaret olunduğu gibi, kâr hadlerini daha fazla kısmanın özel müesseseler için yeni teşebbüslere girişmek imkânlarını büsbütün daraltması, hattâ mevcût teşebbüslerin de devamını müşkil hâle sokması melhûzdur. Maamafih bu hâl, kısa vadeli bir çerçeve içinde mütalâa edilince memleket iktisadiyatında yeni bir sarsıntı devresi ortaya çıkarabilirse de, netice itibariyle Sosyalizmin yerleşmesine yardım edecek bir âmil addolunabilir.

*

Millileştirmenin tatbikatı

Kabine içindeki görüş ayrılıklarından bahsederken, Sağlık Bakanı Mr. Bevan'ın millileştirme hususunda fazla istical gösterdiğine işaret olunmuştu. Mr. Bevan, bu sefer bu görüşünü yumuşak bir lisanla ortaya koyarak daha ziyade böyle düşünmesini mazur göstermeye çalışmakla iktifa etmiş, bu meyanda millî gelirin yüzde 80 inin el'ân hususî ellerde bulunduğunu belirtmiştir. Bu konuda Hükûmetin nasıl bir yol takip edeceğini izah eden Mr Morrison ise millîleştirme hareketinden vazgeçilmeyeceğini, fakat şimdilik acele de edilmiyeceğini söylemiştir.

Netekim son seçimleri İşçi Partisinin pek az bir çoğunlukla kazanmasını müteakip İngiltere'de hissedilen hava, millileştirme teşebüslerine eskisi kadar hızla devam edilemiyeceği merkezinde idi. Eylûlde demir ve çelik endüstrilerinin millileştirilmesi, geçen devreden buna karar verilmiş olduğu hâlde, bir hâdise teşkil etmiştir. Mr. Morrison'un sözlerinden, şimdilik ancak çimento ve şeker endüstrileri ile sanayi sigortasının millîleştirilmesine çalışılacağı anlaşılmaktadır. Kongre görüşmelerinden, umumiyetle, bu seçim devresinde gayretlerin millîleştirilmiş sahaları islâh, daha verimli, daha iyi işler hâle getirmek noktalarında teksif olunacağı intibaı edinilmektedir. Delegeler bu hususta birçok tavsiyeler öne sürmüşlerdir. Bu tavsiyelerden çoğu, işçi temsilcilerine ve sendika mensuplarına, millîleştirilmiş sahaların yönetimi hususunda daha fazla söz hakkı, daha fazla nüfuz verilmesi lüzumu üzerinde toplanmıştır. Ayni zamanda, halkın yani müstehlikin de gerek millîleştirilmiş, gerek hususî teşebbüse ait sahalarda daha fazla söz ve kontrol hakkına sahip olabilmesi için yollar aranması istenmiştir. Mr. Morrison, ilerdeki seçimlere kadar, bu mevzu ile ilgili olarak bir "müstehlikler beyannamesi" (Consumer's Charter) hazırlanacağını bildirmiştir.

Millîleştirmenin aşırı merkeziyetçilik hâline gelmesini önlemek bakımından bu zihniyet, Sosyalizmin ferdi öldürdüğü yolunda Liberalizm taraftarlarınca öne sürülen iddialara bir cevap addolunabilir.